Zelf-als-context in ACT: waarom jij altijd oké bent (voor therapeuten)

Voor therapeuten die procesgerichte ACT serieus nemen, zonder zichzelf te verliezen in protocollen of jargon.

Zelf-als-context is misschien wel het mooiste wat je je cliënten kunt laten ervaren binnen procesgerichte ACT. Niet uitleggen. Laten vóelen. Dat er iets in hen is dat altijd blijft — wat er ook gebeurt.

Je eigen rots in de branding zijn.

Jij bent hier, mét je paniek

Stel je voor: je zit met een cliënt die volledig overspoeld raakt door paniek. Wat doe je? Je begint niet met een techniek. Je zegt ook niet meteen: “Wie merkt dat op?” Nee — je bent er. Je zegt: “Ik ben bij je.” Of: “We zijn hier. Samen." Je zegt: “Ja, er is paniek. En ik ben bij je.” Of: “Jij bent hier bij mij, en dit is wat je ervaart.” Dat alleen al doet iets. Want in die woorden zit iets fundamenteels: er is paniek — en JIJ bent degene die het ervaart. En in het contact dat je hebt met de ander, kun je iets toevoegen als: “Merk maar: JIJ bent degene die ademt. Adem in door je neus, uit door je mond. Dit is wat JIJ doet. Jij bent hier met mij. ”Zo kan er, misschien heel voorzichtig, langzaam weer een beetje ruimte ontstaan. Niet om het op te lossen, maar om te beseffen: ik ben er nog. Dat is het domein van Zelf-als-context in ACT. Of, in gewone taal: de JIJ die blijft — wat er ook gebeurt.

Zelfwaardering en Zelf-als-context: jij bent niet je paniek

In procesgerichte ACT is één van de mooiste dingen die we mensen kunnen laten ervaren: je bent oké, ook als je gedachten zeggen van niet. Je hoeft niet op te lossen wat je voelt — je hoeft alleen te weten: “Ik voel dit, en ik ben er nog.”Je bént niet de storm, je bént het landschap waar de storm doorheen raast. Of, zoals we het vaak zeggen: je bent je eigen rots in de branding. De golven mogen komen. De wind mag loeien. En JIJ — jij blijft . Als de storm weer gaat liggen (en dat doet 'ie altijd), ben jij er nog steeds. Je hoeft mij niet te geloven. Merk het maar op. Ervaar het. Wat er ook gebeurt, JIJ bent er nog. Steeds weer.

De twee handen: ervaren wat jij bent in ACT

In de opleiding gebruik ik vaak een simpele metafoor met twee handen. Misschien heb je 'm al eens voorbij zien komen op YouTube. De ene hand staat voor alles wat je denkt, voelt en meemaakt. De andere hand… dat ben JIJ. En wat er ook gebeurt — hoeveel onrust of oordeel er ook op die ene hand ligt — JIJ, die andere hand, blijft stabiel. Aanwezig. Open. Dat is geen spiritueel idee. Dat is de kern van psychologische flexibiliteit. Als je weet dat jij je gedachten hébt, in plaats van bent, dan kan er ruimte ontstaan. Ruimte om te ademen. Ruimte om te kiezen. Ruimte om te zijn met alles wat er is.

Zelfbeeld veranderen: de bordjes en de berg in ACT

Een andere metafoor die we vaak gebruiken is die van de berg en de bordjes. De berg: dat ben jij. De bordjes: dat zijn alle labels die je door de tijd heen op jezelf hebt geplakt. “Gevoelig.” “Sterk.” “Niet goed genoeg.” “Altijd zorgzaam.”

Vanaf het moment dat we taal leren gebruiken, hangen we die bordjes op. En op een gegeven moment vergeten we dat we dat zélf gedaan hebben. We zien niet meer dat de bordjes voor de berg staan. We denken dat ze de berg zijn. En zo raken we kwijt dat we eigenlijk altijd al oké waren — met of zonder woorden.

We leren ruimte te maken tussen de berg en de bordjes (defusie). Niet om ze van de berg af te gooien — ze horen erbij — maar om weer contact te maken met wat er altijd al was: de berg, de houder van al die ervaringen (= Zelf-als-context). De JIJ die blijft.

JIJ blijft: zelf als context als stabiele basis

Je lichaam verandert. Van babyvet naar puberbuik naar ouderdomskwalen. En toch is er iets in jou dat blijft. Je was er toen, je bent er nu, en je zal er straks ook zijn. Sommigen noemen dat hun ziel. In ACT noemen we dat: zelf-als-context. Niet als theorie. Als ervaring. Een besef dat jij er altijd bent. JIJ die oké is — welke gedachten je ook hebt, welke gevoelens je ook ervaart. Steeds weer.

Wat Zelf-als-context oplevert voor jou én je cliënt

Als je als therapeut alleen werkt op het niveau van inhoud (“hoe kunnen we die gedachte uitdagen? Hoe kunnen we de tekst op het bordje veranderen?”), mis je een kans. In procesgerichte ACT willen we cliënten leren om anders te gaan staan ten opzichte van hun ervaring. Je kunt cliënten laten ervaren dat zij niet het probleem zijn, dat er niets mis is met hen, maar dat zij "de ruimte" zijn waarin alles zich afspeelt. Als dat lukt — al is het maar even — gebeurt er iets wezenlijks: iemand kan zichzelf als oké ervaren. En "oké zijn" biedt veiligheid. Compassie. Zekerheid.

Dan krijgt je werk betekenis. Voor je cliënt. En voor jou. De cliënt die zichzelf als oké kan ervaren, zichzelf kan ervaren als zijn eigen rots in de branding 🪨. De rots die er altijd was, altijd is en altijd zal zijn. Wat er ook gebeurt. .

Leer Zelf-als-context toepassen in onze opleiding procesgerichte ACT

In onze opleidingen procesgerichte ACT leer je hoe je Zelf-als-context niet alleen uitlegt, maar vooral ook hoe je het de ander kunt laten ervaren. Zodat je cliënten zichzelf weer kunnen dragen — met alles erop en eraan. En zodat jij als therapeut jezelf óók niet kwijtraakt in de paniek, de bordjes of het verhaal van de ander.

👉 Wil jij leren hoe je Zelf-als-context ervaarbaar maakt in jouw werk als therapeut? Bekijk de opleiding procesgerichte ACT of neem contact op.

🎥 Bekijk ook: JIJ bent oké – een gesprek tussen Richard en mij op onze video-pagina.

📖 Verder lezen? Lees ook de blog: Waarom jij altijd de beste versie bent van jezelf.