Het is een vraag die vaak wordt gesteld: "Hoe ziet je werk als therapeut eruit als je werkt met procesgerichte Acceptance and Commitment Therapy (ACT)?" Het antwoord is niet eenvoudig, zeker niet in een wereld waar korte en direct begrijpelijke antwoorden de norm zijn.
Procesgerichte ACT: Gedrag-in-Context
Als je bent opgeleid in procesgerichte ACT, herken je waarschijnlijk de uitdaging van deze vraag. Mensen verwachten een kort en direct antwoord dat ze meteen kunnen begrijpen, maar procesgerichte ACT vereist een diepere uitleg. Het is alsof je iemand vraagt om een Chinees lied te zingen en verwacht dat je direct begrijpt waar het over gaat. Het is waarschijnlijk direct duidelijk dat het een lied is en aan de manier van zingen kun je wellicht afleiden tot welk genre het lied behoort, maar waar het inhoudelijk overgaat… je hebt geen idee 🤷♀️.
Om dit te kunnen begrijpen zul je meer moeten weten over de woorden die gebruikt worden, de betekenis van deze woorden en nog specifieker wat deze woorden in de zinnen van dit liedje betekenen en waar die betekenis van oorsprong vandaan komt.
Het belang van context en gedrag
Kortom we zijn vaak best wel wat tijd kwijt om uit te leggen wat we precies doen. Meer tijd dan de vraagsteller bij het stellen van de vraag verwacht nodig te hebben om het antwoord te krijgen. Daarbij hangt het antwoord dat we geven ook nog eens af van de context. En daarmee zeggen we al iets over wat we doen. We werken vanuit de aanname dat gedrag, gedrag-in-context is. Daarmee bedoelen we dat we eigenlijk nooit kunnen zeggen: “..als dit gebeurt.. dan moet je zus en zo doen.” We kunnen namelijk nooit precies weten wat die context zou zijn. De context is altijd uniek en verandert continu. Dit is de reden dat je iemand die in procesgerichte ACT is opgeleid, zult horen zeggen: “dat zou kunnen.. of misschien ook niet.. je kunt ook iets anders doen.. dat hangt van de context af”.
Samenwerken in het Hier en Nu
In procesgerichte ACT werk je samen met de cliënt in het hier en nu. Je onderzoekt samen wat er gebeurt in jullie interactie, hier en nu. Welke gedragingen zijn zichtbaar? Welke gedragingen blijven uit? Gedrag dat plaats vindt in deze context. Een context die er pas op dit moment is. Ergens best logisch. Denk maar eens aan een gesprek dat je helemaal had voorbereid. Een gesprek met je partner, of met je baas of heel iemand anders. Verliep dat exact zoals je had bedacht? Zei jij exact dezelfde dingen, in exact dezelfde volgorde als je had bedacht? En de ander? Reageerde die precies zo en precies op die momenten dat jij het had bedacht? Ik vermoed dat de kans groter is op een “nee” als antwoord dan een “ja”.
Geen standaard antwoorden
Vaak willen mensen een concreet antwoord voor hun probleem. Bijvoorbeeld: "Wat doe je als ik angstklachten heb?" Ons antwoord is vaak: "Ik weet het niet, want we zijn nu niet samen als therapeut en cliënt." Dit kan frustrerend zijn voor mensen die concrete oplossingen zoeken, maar procesgerichte ACT werkt vanuit de wetenschap dat gedrag contextafhankelijk is.
Wij, als zorgprofessionals die procesgericht werken met ACT, zijn samen met jou (als cliënt). Samen met jou, met je gedrag en je pijn. Samen met jou kijken en ervaren we, in ons contact wat we doen. Wat doe jij in deze interactie? Wat doe ik? Wat doen wij samen? Welk gedrag is zichtbaar en wellicht welk (verwacht) gedrag juist niet? We willen samen begrijpen wat je doet als je interacteert met ons. We doen immers niets voor niets, jij niet, wij niet. Gedrag heeft een functie. Kunnen we samen de logica begrijpen van jouw gedrag in het hier en nu, in relatie met ons als professional. Waarom doe je hier en nu wat je doet terwijl je het wellicht liever niet zou willen doen? In ons contact, onze interactie maken we ruimte, steeds weer opnieuw, om naar gedrag te kijken.
De wetenschappelijke basis van Functioneel Contextualisme
Procesgerichte ACT werkt vanuit het Functioneel Contextualisme, een monistische benadering die voor velen nieuw is. Het is een manier van kijken die fundamenteel verschilt van de meer gangbare dualistische benaderingen. Dit maakt ons werk misschien vaag voor sommigen, maar voor ons is het heel duidelijk en logisch. Wanneer we iets nieuws horen of over iets nieuws leren (denk maar weer aan bv de Chinese taal) is het logisch dat we er in het begin nog niet alles van begrijpen. Het is ook logisch dat we de nieuwe kennis aan dat wat we al weten willen koppelen. En juist dat is erg lastig wanneer het nieuwe (Chinese taal) op zoveel aspecten anders is dan dat wat jij al die jaren hebt geleerd (Nederlandse taal).
Opleidingen in Procesgerichte ACT
Ik ben dankbaar dat ik mensen mag opleiden in deze manier van werken. Werk dat allesbehalve vaag is. Inhoudelijk kunnen we misschien niet precies zeggen wat we doen of zullen gaan zeggen, procesmatig gezien is het heel erg duidelijk wat we aan het doen zijn.
Door procesgerichte ACT te leren, leer je een nieuwe taal, een manier van werken waarin we samen met de cliënt zijn, in relatie tot elkaar, en begrijpen waarom we doen wat we doen.
Jij Bent Oké Zoals Je Bent
In procesgerichte ACT erkennen we dat je oké bent zoals je bent, oke bent waar je bent, ook al zou je misschien ergens anders willen zijn. Je bent nu hier en doet wat je doet. Wat je doet heeft altijd een reden. Wij weten niet wat je anders moet doen, wanneer je dat zou moeten doen of hoe. We zijn geen waarzeggers, we kunnen de toekomst niet voorspellen en weten zeker niet wat goed of niet goed is voor de jou. Wat we wel weten is dat jij helemaal oké bent zoals je bent, net als wij, net als ik, net als ieder mens en dat dat wat je doet niet voor niets is.
Ik ben benieuwd hoe jij met deze vragen omgaat en wat deze blog bij je oproept. Laat het weten in de comments of stuur een privébericht.
Warme groet,
Marjolein Vleugel
Comments