Wat ik voor mijn kennismaking met ACT
eigenlijk helemaal niet wist, is dat er meerdere wetenschapsfilosofieën zijn. Dit zijn manieren van wetenschap om naar de waarheid te kijken. Manieren om de vraag te beantwoorden: “Wat is waar?”
ACT is een therapievorm waar het functioneel contextualisme als wetenschapsfilosofie aan ten grondslag ligt. De meeste hedendaagse psychologische behandelvormen gaan uit van een andere wetenschapsfilosofie en daarmee ook vanuit een andere manier van kijken naar ‘waarheid’.
De wetenschap en ACT - Wat is Waarheid?
Hoe wordt er nu vanuit het functioneel contextualisme naar waarheid gekeken?
Een uitgangspunt van deze wetenschapsfilosofie is dat waarheid niet iets objectiefs is. Of iets waar is, is afhankelijk van de bruikbaarheid en effectiviteit in een bepaalde context. Er wordt gekeken naar waarheid als iets dat werkt om je doel te bereiken. Klinkt leuk, maar wat betekent dat nu precies? Laten we eens naar een voorbeeld kijken.
Als ik aan je vraag of wandelen goed voor je gezondheid is… wat komt er dan bij je op? Vermoedelijk iets van: “jazeker, dat is goed voor mijn gezondheid, het geeft beweging, ik doe dat minstens een paar keer per week” …etc. etc. Zonder dat we het in de gaten hebben, wordt “wandelen is goed voor je gezondheid” de waarheid. Een vaststaand gegeven waar je niet meer aan twijfelt dat het klopt. Het is dan logisch om tegen iemand, die wat klaagt over zijn gezondheid, te zeggen dat hij eens moet gaan wandelen want dat is immers zo gezond voor je.
Het lullige is dat wandelen best vaak voor veel mensen goed kan zijn…maar soms ook niet. Stel je maar eens voor dat je een forse verkoudheid hebt en weinig lucht in je longen hebt (iets wat ik de afgelopen weken had😔). De vraag is of wandelen dan nog zo goed voor je is. Voor mij was het dat op bepaalde momenten zeker niet. Wanneer ik ‘s ochtends op stond, kreeg ik steevast hoestaanvallen en had ik nauwelijks genoeg lucht om mijn ochtendritueel te volbrengen, laat staan dat ik in staat was om te gaan wandelen met de hond. Op die momenten, in die situatie, werkte het niet om mijn doel (gezond leven) te bereiken door te gaan wandelen. In die situatie was “wandelen is goed voor je gezondheid” dus niet waar.
Persoonlijke waarheid
Zonder dat we het dus in de gaten hebben, vertellen we onszelf van alles over wat waar is. Dat gebeurt niet alleen met betrekking tot wandelen, maar ook als het gaat over gedachten over ons zelf. Stel je eens voor, dat ooit tegen je gezegd is dat je dom bent omdat je iets niet snapte. Deze opmerking kan dan zomaar de waarheid worden voor jou. Het gaat dan niet meer over het gegeven dat jij in die context iets niet snapte wat deze persoon tegen je zei, maar het gaat alleen nog maar over jij/jou die dom is. Dat wordt de waarheid, voor jou, alsof het een vaststaand gegeven is. Wanneer je vaker in een soortgelijke situatie komt, of wanneer mensen een opmerking maken als “dat is ook niet slim he”, wordt “ik ben dom” steeds meer de waarheid voor je.
Functioneel Contextualisme
Het functioneel contextualisme kijkt naar waarheid als iets dynamisch en afhankelijk van de context. Wandelen is misschien goed voor je, misschien ook niet. Wat waar is, is afhankelijk van welk doel je wilt bereiken en de huidige context (of je fors verkouden bent bv). Misschien begrijp je soms niet wat iemand tegen je zegt en ben je in die specifieke context ‘dom’ in die zin dat je het niet weet. Dat wil dus nog niet zeggen dat je dom bent in een andere context, oftewel dat het de waarheid is dat jij altijd en overal dom bent.
Werkbaarheid in plaats van absolute waarheid
Waarheid is dus afhankelijk van werkbaarheid, in een bepaalde context. Als wandelen vandaag niet goed voor je is, kan dat het morgen wel zijn. Wanneer we op deze manier naar de wereld kijken, kan er wellicht wat meer ruimte ontstaan. Bij mij wel in ieder geval. Het is fijn om jezelf toe te staan te doen wat werkt, op dit moment, in deze situatie. Dat geeft ruimte en maakt je flexibeler.
Ik hoop dat het ook jou wat ruimte geeft om op deze manier naar waarheid te kijken!
warme groet
Marjolein Vleugel
Wil je overigens meer weten over wetenschapsfilosofie? Volg dan mijn vriend en collega Richard van Romunde die in blogs uitleg geeft over de verschillende wetenschapsfilosofieën: www.edotora.nl
Al onze ACT opleidingen zijn volledig gebaseerd op de wetenschap van het Functioneel Contextualisme. Wil je een procesgerichte ACT opleiding volgen, neem dan een kijkje bij ons aanbod aan ACT opleidingen.